NIK: znikome wykorzystanie klauzul społecznych w zamówieniach publicznych

logo-nik-pubW 2015 roku rząd wydał zalecenia w sprawie stosowania przez administrację rządową klauzul społecznych w zamówieniach publicznych. Przyjęto plan, zgodnie z którym 10% zamówień publicznych miało uwzględniać cele społeczne. W celu realizacji rządowego planu kierownicy jednostek administracji państwowej zostali zobowiązani do analizowania możliwości zastosowania klauzul społecznych we wszystkich postępowaniach o udzielenie zamówienia publicznego, w szczególności w zakresie usług edukacyjnych i szkoleniowych, reklamowych, sprzątania i zarządzania mieniem, publikowania i drukowania, usług komputerowych, ochroniarskich, konserwacyjnych i naprawczych, telekomunikacyjnych, restauracyjnych oraz cateringowych.

Wprowadzenie zalecenia miało w istotnym stopniu przyczynić do aktywizacji zawodowej osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, w tym osób niepełnosprawnych. Niestety – jak pokazuje najnowszy raport Najwyższej Izby Kontroli – tak się nie stało. Administracja rządowa nadal niechętnie korzysta z klauzul społecznych. Również samorządy w marginalnym stopniu korzystają z tego instrumentu.

Najwyższa Izba Kontroli opublikowała właśnie raport dotyczący stosowania klauzul społecznych w zamówieniach publicznych. Raport zawiera wnioski z kontroli, którą objęto zamówienia przeprowadzone w latach 2013-2016 przez jednostki administracji publicznej. Izba skontrolowała 29 jednostek, w tym: Kancelarię Prezesa Rady Ministrów, Urząd Zamówień Publicznych, Główny Urząd Statystyczny oraz cztery ministerstwa: rodziny, pracy i polityki społecznej; finansów; edukacji narodowej oraz środowiska. Kontroli poddano także osiem jednostek samorządu terytorialnego z województw: mazowieckiego, łódzkiego, podkarpackiego i pomorskiego oraz 14 przedsiębiorstw, które zobowiązały się do zastosowania klauzuli społecznej w udzielonym zamówieniu publicznym. Prócz tego do prawie 2 tys. gmin, starostw powiatowych i urzędów marszałkowskich przesłano kwestionariusz dotyczący stosowania klauzul społecznych.

Celem kontroli NIK była ocena stosowania klauzul społecznych w zamówieniach publicznych udzielanych przez jednostki administracji publicznej. Wyniki kontroli okazały się być druzgocące.

Okazuje się, że w latach 2013–2016 skontrolowane jednostki administracji rządowej udzieliły 115 zamówień o łącznej wartości ponad 247 mln zł, w których zastosowano klauzule bądź aspekty społeczne. Umowy, które uwzględniały klauzule społeczne, stanowiły zaledwie 0,9% wszystkich zawartych umów w tym okresie oraz niecałe 17% ich całkowitej wartości. Liczba zamówień, w których zastosowano klauzule i aspekty społeczne, była zróżnicowana. Przykładowo w Ministerstwie Finansów zastosowano je w 41 zamówieniach, podczas gdy w Urzędzie Zamówień Publicznych tylko w jednym.

W skontrolowanych jednostkach administracji rządowej w udzielonych zamówieniach publicznych najczęściej stosowano klauzulę społeczną dotyczącą zatrudnienia osób bezrobotnych (prawie 56% zastosowanych klauzul). W znacznie mniejszym stopniu korzystano z klauzuli dotyczącej zatrudnienia osób niepełnosprawnych (20%). Tymczasem – jak zauważa NIK – współczynnik aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym w 2015 roku wynosił zaledwie 25,9%.

NIK

Nieprawidłowości związane ze stosowaniem klauzul społecznych

Kontrola NIK wykazała szereg nieprawidłowości związanych ze stosowaniem klauzul społecznych w kontrolowanych podmiotach. Do głównych nieprawidłowości Izba zaliczyła:

  • nierzetelne przygotowywanie zamówień,
  • brak należytego nadzoru nad realizacją umów w części dotyczącej klauzul społecznych,
  • nieprzeprowadzanie analiz racjonalności stosowania klauzul ani ocen społecznych skutków, kosztów i korzyści wynikających z ich zastosowania;
  • nieegzekwowanie lub nieskuteczne egzekwowanie realizacji postanowień umów.

Cena czynnikiem decydującym o wyborze realizatora zamówienia

W raporcie Izby znalazły się również rekomendacje mające na celu zwiększenie stosowania klauzul społecznych.

Jak zauważa NIK – w niewielu przypadkach zastosowanie klauzuli społecznej decydowało o wyborze realizatora zamówienia. Najczęściej kryterium decydującym o wyborze była cena, a punkty przyznawane za zastosowanie klauzuli nie wpływały znacząco na ostateczną ocenę oferty. W ocenie Izby w postępowaniach o udzielenie zamówień publicznych należałoby przeanalizować możliwość zwiększenia liczby punktów przyznawanych za kryterium społeczne (zastosowanie aspektu lub klauzuli społecznej), tak aby czynnik ten mógł odgrywać realną rolę przy ocenie ofert.

Wśród zaleceń NIK znalazły się także:

  • podawanie w ogłoszeniach dotyczących zamówień publicznych informacji o zastosowanej klauzuli społecznej,
  • analizowanie możliwości zastosowania klauzul społecznych w zamówieniach publicznych na etapie sporządzania planu zamówień, a także
  • opracowywanie Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia, w których przewiduje się zastosowanie klauzul społecznych zgodnie z wymaganiami określonymi w prawie zamówień publicznych.

Iza Rutkowska

Źródło: raport NIK „Klauzule społeczne w zamówieniach publicznych udzielanych przez administrację publiczną”.

Zobacz także:
Zamawiający nie chcą osób niepełnosprawnych w przetargach
Słaby początek ważnej inicjatywy społecznej

Jedna myśl nt. „NIK: znikome wykorzystanie klauzul społecznych w zamówieniach publicznych

Dodaj komentarz

Loading Facebook Comments ...