Krajowa Rada Konsultacyjna ds. Osób Niepełnosprawnych wobec strajku opiekunów niepełnosprawnych. Jak jest i jak być powinno?

Już w zeszłym tygodniu zwracaliśmy uwagę na specyficzny stosunek do trwającego strajku ze strony organizacji pozarządowych osób niepełnosprawnych, głównych reprezentanów tej grupy obywateli. Zastanawiało nas milczenie tego środowiska. Zastanawialiśmy się nad przyczynami tej sytuacji. W ciągu kilku dni po naszym artykule sytuacja dość diametralnie się zmieniła za sprawą stanowiska jakie w sprawach dotyczących postulatów rodziców i opiekunów osób niepełnosprawnych zajęła Krajowa Rada Konsultacyjna. 

KRK w głównym nurcie wydarzeń

W trakcie trwającego strajku doszło do bardzo kontrowersyjnej sytuacji. Ktoś doradził rządowi aby w ten spór zaangażować Krajową Radę Konsultacyjną ds. Osób Niepełnosprawnych, która zgodnie z art. 42 ustawy o rehabilitacji osób niepełnosprawnych jest organem opiniodawczo-doradczym Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych.

Zwołane w trybie pilnym posiedzenie KRK wykorzystane zostało nie do zasięgnięcia opinii liderów środowiska jak możliwie najlepiej rozwiązać dopiero co rozpoczęty konflikt. Rada została poproszona o podpisanie porozumienia z rządem, które w jakimś sensie zostało wykorzystane przeciwko w strajkującym. Podpisane porozumienie wywołało oburzenie strajkujących i sporej części opinii publicznej. Przewodnicząca Rady oraz kilku jej członków w wydanym następnego dnia oświadczeniu zdystansowali się od podpisanego porozumienia. Przy tej okazji tego wydarzenia okazało się, że najważniejszy, ustawowy organ opiniodawczo-konsultacyjny składający się z przedstawicieli organizacji pozarządowych osób niepełnosprawnych, reprezentantów samorządu i przedstawicieli rządu nie jest szerzej znany opinii publicznej.  W toczącej się debacie publicznej na temat trwającego strajku większość jego uczestników nie wiedziała nic lub prawie nic na temat Krajowej Rady Konsultacyjnej ds. Osób Niepełnosprawnych. A przecież Krajowa Rada Konsultacyjna na mocy przyznanych jej w ustawie o rehabilitacji uprawnień i zadań mogła i ciągle może w toczącym się sporze odegrać zdecydowanie istotniejszą rolę.

Zanim uzasadnimy tę tezę uzupełnijmy luki w wiedzy na temat KRK przedstawiając art. 42 ustawy określający jej rolę i zadania w systemie rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych.

„Art. 42.

1. Powołuje się Krajową Radę Konsultacyjną do Spraw Osób Niepełnosprawnych, zwaną dalej „Radą”.
2. Rada jest organem opiniodawczo-doradczym Pełnomocnika.
3. Do zakresu działania Rady należy:

1) przedstawianie Pełnomocnikowi:

a) propozycji przedsięwzięć zmierzających do integracji osób niepełnosprawnych,
b) propozycji rozwiązań w zakresie zaspokajania potrzeb osób niepełnosprawnych, wynikających z niepełnosprawności,
c) opinii do dokumentów przedkładanych Radzie przez Pełnomocnika, w tym do projektów: – aktów prawnych mających lub mogących mieć wpływ na sytuację osób niepełnosprawnych, planów finansowych oraz sprawozdań Funduszu, – rządowych programów działań na rzecz osób niepełnosprawnych oraz informacji o ich realizacji,
d) rocznych informacji o działalności Rady,
e) opinii w sprawach standardów dotyczących realizacji zadań określonych w ustawie;

2) sygnalizowanie odpowiednim organom potrzeby wydania lub zmiany przepisów dotyczących sytuacji osób niepełnosprawnych.” – koniec cytatu z ustawy.

Pkt. 1 podpunkt b oraz pkt. 2 artykułu 42 (wytłuszczenie redakcji) przyznają  KRK  możliwość przeciwdziałanie sytuacjom konfliktowym w środowisku osób niepełnosprawnych.

Problem w tym, że instytucje przedstawicielskie osób niepełnosprawnych nie były i nadal jak się wydaje, nie są traktowane przez rządzących jako ważny element dialogu społecznego umożliwiający wczesne rozpoznawanie i rozwiązywanie istotnych problemów społecznych i potrzeb tego środowiska. Także sama rada w zbyt małym stopniu postrzega siebie jako reprezentację środowiska sygnalizującą rządzącym palące potrzeby poszczególnych grup osób niepełnosprawnych.  To w dużym stopniu wina tradycji, w której kolejne rady konsultacyjne zbyt łatwo zaakceptowały fasadową rolę jaką rządzący przyznawali tej instytucji.

Jaką rolę Krajowa Rada Konsultacyjna winna odegrać w tym konflikcie?

Jak wyobrażamy sobie prawidłową role przedstawicieli środowiska osób niepełnosprawnych w KRK. Po pierwsze w krótkim czasie po powołaniu Rady winna dokonać identyfikacji najbardziej palących problemów dotyczących osób niepełnosprawnych. Po drugie po stworzeniu rzetelnego zestawienia kluczowych problemów środowiska KRK mogłaby zorganizować kilka spotkań i debat konsultacyjnych mających na celu społeczną autoryzację najważniejszych problemów. Wśród nich z pewnością znalazłyby się postulaty, których lekceważenie doprowadziło opiekunów osób niepełnosprawnych do dwukrotnej okupacji Sejmu. Następnie KRK winna przedstawić tę listę Pełnomocnikowi Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych i lobbować na rzecz jak najszybszej i konsekwentnej realizacji solidarnie popieranych postulatów. Wszak z natury swojej instytucje dialogu społecznego są pomyślane jako systemowe rozwiązania zapobiegające powstawaniu konfliktów i kryzysów społecznych.

Wyobrażamy sobie także, że przedstawiciele KRK jako pierwsi udają się na spotkanie z protestującymi. Rozmawiają o ich problemach i aktywnie uczestniczą negocjacjach z rządem. Wszak w KRK zasiadają wybitni przedstawiciele i liderzy największych organizacji pozarządowych, których wiedza i doświadczenie z pewnością przydałaby się obu stronom toczącego się konfliktu.  

Strajk się jeszcze nie skończył. W tej sytuacji aktualne staje się pytanie czy KRK powinna pozostać bierna wobec toczących się wydarzeń. Może warto rozpatrzyć bardziej aktywną rolę Rady w toczącym się sporze. Nawet jeśli nie uda się wpłynąć na bieg wydarzeń Rada swoim zaangażowaniem może zbudować swój autorytet społecznego przedstawiciela niepełnosprawnych wobec władzy a także stworzyć zręby nowej aktywnej roli w rozwiązywaniu trudnych problemów środowiska osób niepełnosprawnych. Ten historyczny konflikt stworzył warunki do takiej przemiany. Warto z tej okazji skorzystać.

.Jest szansa by odbudować autentyczny dialog niepełnosprawnych z rządem

Popełnionych błędów nie da się już odwrócić. Warto jednak uznać, że ta historyczna sytuacja stwarza nowe szanse i nowe możliwości wdrożenia rozwiązań, które pozwolą w przyszłości uniknąć powstania podobnych sytuacji.

Niezwykłe nagłośnienie jakie w społeczeństwie zyskał strajk okupacyjny i przy okazji ukazał problemy osób niepełnosprawnych stwarza niepowtarzalną szansę na wyciągnięcie wniosków z tego wydarzenia.

Środowisko organizacji osób niepełnosprawnych powinno z tej szansy skorzystać . Po pierwsze odbudować system dialogu społecznego z rządem. Po drugie stworzyć mechanizmy dialogu wewnętrznego między organizacjami reprezentującymi różne grupy osób niepełnosprawnych a tym samym różne często odmienne interesy. Mechanizmy kompromisowego uzgadniania tych interesów, tworzenia ich hierarchii i tempa realizacji. I co najważniejsze wspólnej solidarności w działaniach na rzecz ich realizacji przez instytucja państwa.

Pełnomocnik Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych na jednym ze spotkań z przedstawicielami organizacji osób niepełnosprawnych powiedział: ” Środowisko osób niepełnosprawnych musi nam powiedzieć, co jest dla nich ważne, a co może poczekać”. Jak się wydaje brak takiej wiedzy po stronie rządu doprowadził do trwającego strajku. Rolę dostarczania rzetelnej wiedzy na ten temat winna przyjąć na siebie właśnie Krajowa Rada Konsultacyjna ds. Osób Niepełnosprawnych przy Pełnomocniku Rządu.

Iza Cichy