ŚWIAT NAUKI I ORGANIZACJE POZARZĄDOWE – RAZEM NAD REFORMĄ SYSTEMU

ruin-368201_1920Od kilku lat w środowisku osób niepełnosprawnych pojawiają się głosy o potrzebie reformy systemu rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych. Dostrzegają ją także rządzący, skoro prominentna osoba w Biurze Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych, dyr. Alina Wójtowicz – Pomierna pisze, że środowisko osób niepełnosprawnych coraz częściej artykułuje swoje niezadowolenie, wynikające jej zdaniem zarówno „z rozmiaru, zakresu i jakości wsparcia, jak i z negatywnej oceny jego efektywności, rozumianej jako relacja nakładów do uzyskanych rezultatów”.* Również środowisko naukowe wielokrotnie zabierało w tej sprawie głos.

Najpełniejszym wyrazem stanowiska naukowców jest projekt zrealizowany przez zespół kierowany przez prof. Barbarę Gąciarz z AGH w Krakowie: Od kompleksowej diagnozy sytuacji osób niepełnosprawnych w Polsce do nowego modelu polityki społecznej wobec niepełnosprawnych.

Celem projektu „było poszukiwanie >nowego otwarcia< dla polityki państwa wobec niepełnosprawności poprzez dokonanie całościowej diagnozy sytuacji osób niepełnosprawnych w Polsce. W efekcie miały powstać rekomendacje wskazujące kierunki modyfikacji polityki społecznej, które pozwoliłyby na włączenie osób z niepełnosprawnościami w główny nurt różnych obszarów życia społecznego”.**

Potrzeba nowego otwarcia w polityce społecznej wobec osób niepełnosprawnych wynika zdaniem autorów z kilku istotnych zjawisk jakie w związku z niepełnosprawnością ujawniły się w przestrzeni społecznej. Barbara Gąciarz pisze: „Niepełnosprawności jest zjawiskiem, które nabiera coraz większego znaczenia dla funkcjonowania współczesnych społeczeństw. Udział osób niepełnosprawnych w populacji globalnej i w poszczególnych krajach sięga od kilkunastu do jednej piątej ogółu ludności” i „w Polsce i Europie widać wyraźną tendencję wzrostu liczby osób niepełnosprawnych”. I dalej: „Od kilku lat system wsparcia instytucjonalnego osób niepełnosprawnych jest w Polsce nieustannie modyfikowany, lecz wprowadzane zmiany nie przynoszą znaczącej poprawy sytuacji. (…) Dziś pojawiają się już symptomy poważnego kryzysu w tym obszarze”. ***

Do istotnych elementów wymuszających zmiany w modelu polityki społecznej wobec niepełnosprawnych zaliczyć należy także – zdaniem autorki – zmiany w prawie wynikające z jednej strony przez ratyfikowanie przez Polskę Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych z 2006 r. oraz konieczność realizacji przez państwa członkowskie „Europejskiej Strategii w sprawie niepełnosprawności 2010 – 2020. Odnowione zobowiązanie do budowania Europy bez barier”.

Wspomniane powyżej zjawiska oraz strategiczne dokumenty międzynarodowe sprawiły, że w Polsce „osiągnęliśmy już punkt, w którym nie wystarcza proste modyfikowanie dotychczasowego stanu, ale trzeba pilnie podjąć zadanie uformowania nowego, spójnego systemu społecznej inkluzji osób niepełnosprawnych”.

Lektura publikacji „Polscy niepełnosprawni. Od kompleksowej diagnozy do nowego modelu polityki społecznej”, a także analiza opracowania „diagnoza potrzeb i modele pomocy dla osób z ograniczeniami sprawności” skłaniają do bardziej generalnej refleksji na temat relacji i konieczności współpracy środowiska organizacji pozarządowych ze środowiskiem naukowym zajmującym się problematyką osób niepełnosprawnych.
Analiza problemów podejmowanych także przez redakcję WatchDogPfron.pl w kontekście wspomnianych przez nas publikacji, a także częsta zbieżność wniosków prezentowanych przez te dwa środowiska, prowadzą do wniosków, że:

  1. Organizacje pozarządowe formułują podobne postulaty dotyczące pilnej konieczności reformy systemu zabezpieczenia społecznego osób niepełnosprawnych (my niejednokrotnie pisaliśmy o tym na łamach portalu proponując konkretne rozwiązania).
  2. Polityczni decydenci na swój sposób nieustannie zapowiadając reformę systemu rehabilitacji zawodowej i społecznej, lecz zapowiedzi te kończą się wspomnianymi przez prof. Barbarę Gąciarz modyfikacjami systemu, które nie przynoszą żadnych znaczących zmian.
  3. Politycy społeczni, jeśli nawet inicjują (finansują) przedsięwzięcia badawcze czy informacyjne mające prowadzić do zmian sytuacji, to najczęściej po ich zakończeniu nie wdrażają rezultatów konferencji czy sesji naukowych do praktyki społecznej i politycznej. (Najlepszym przykładem takiej praktyki jest Międzynarodowa Konferencja na temat Rehabilitacji Zawodowej zorganizowana w ubiegłym roku przez PFRON – pisaliśmy o niej na naszych łamach).
  4. Niemniej z wielu opracowań i rezultatów projektów badawczych wynika, że systemowa zmiana w polityce społecznej wobec osób niepełnosprawnych jest nieunikniona i wcześniej czy później nastąpić musi.

Wobec takiej perspektywy stawiamy pytanie o stan współpracy środowiska naukowego i organizacji pozarządowych w zakresie przygotowania diagnozy i wypracowywania nowych propozycji systemowych. Dotychczasowa praktyka pokazuje, że współpraca jest incydentalna i niewystarczająca. Przykładem jest opracowany przez POPON program zmian w ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej, w którym wyraźnie brakowało uzasadnienia odwołującego się do badań i ustaleń środowiska naukowego. Innym dowodem braku takiej współpracy jest fakt, ze projekt, zrealizowany przez zespół pod kierownictwem prof. Barbary Gąciarz, mimo jego niewątpliwej rangi i naukowej doniosłości, nie spotkał się z większym zainteresowaniem zarówno środowiska organizacji pozarządowych osób niepełnosprawnych, jak i organizacji pracodawców. Nic nie wiadomo również o jego percepcji w środowiskach politycznych i urzędniczych.

Nie ulega wątpliwości że w zakresie prac na nowym systemem zabezpieczenia społecznego osób z niepełnosprawnością ścisły alians nauki z organizacjami pozarządowymi byłby zjawiskiem bardzo pożytecznym. Być może niezależność spojrzenia wymagałaby, żeby finansowanie takich prac nie odbywało się za pośrednictwem Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.
WatchDogPfron.pl chętnie podejmie się zadania promocji i organizacji takiej współpracy.

Jerzy Jarski

* – „Polityka państwa wobec osób niepełnosprawnych: dylematy systemowe” w. Diagnoza potrzeb i modele pomocy, Warszawa 2010, wydawnictwo naukowe Scholar.

** – „Polscy niepełnosprawni. Od kompleksowej diagnozy do nowego modelu pomocy społecznej” Wydawnictwo AGH. Kraków 2014, s. 9

*** – Tamże, s. 8

2 myśli nt. „ŚWIAT NAUKI I ORGANIZACJE POZARZĄDOWE – RAZEM NAD REFORMĄ SYSTEMU

  1. Karkonoski Sejmik Osób Niepełnosprawnych

    Karkonoski Sejmik Osób Niepełnosprawnych jest uważnym obserwatorem Waszej strony. Najciekawsze publikacje w streszczeniu lub całości zamieszczamy w naszej gazecie „Niepełnosprawni TU i TERAZ”, którą od 9 lat redagujemy i kolportujemy do 8 największych miast w zachodniej Polsce. Powyższa publikacja dotyka sedna i z chęcią podjęlibyśmy współpracę z naukowcami i specjalistami ‚naszej branży’. Przez 14 lat funkcjonowania sejmiku wyrobiliśmy sobie pogląd (diagnozę stanu) i wydaje się, że możemy sprecyzować kierunki zmian. Są one zbieżne z duchem Waszej ostatniej publikacji. Miło nam jest poinformować, że powołaliśmy Fundację (Instytut Rewalidacji), która w swoim programie ma min. wspieranie szeroko rozumianych procesów badawczych nie tylko z rewalidacją związanych. Wdzięczni będziemy za wskazanie osoby lub osób z którymi w tej słusznej sprawie moglibyśmy nawiązać kontakt.

    Z poważaniem,
    Stanisław Schubert

Dodaj komentarz

Loading Facebook Comments ...