Województwa pomorskie i opolskie na wsparcie osób z niepełnosprawnością nie wydają ani złotówki z własnego budżetu. Najwięcej środków przeznacza Dolnośląskie – w tym roku prawie 4 mln zł. Za dwa tygodnie odbędą się wybory samorządowe, w których wybierzemy m.in. radnych sejmików wojewódzkich. Dlatego sprawdzamy, w jakim stopniu obecne samorządy województw wspierają niepełnosprawnych mieszkańców i na co konkretnie wydają pieniądze. Pokazujemy też, do których regionów płynie najwięcej pieniędzy z PFRON-u.
Co roku województwa dostają pieniądze z PFRON-u, żeby mogły spełnić swoje ustawowe zadania wobec osób niepełnosprawnych. Dodatkowo samorządy wojewódzkie mogą przeznaczyć środki z własnego budżetu.
Ustawowe zadania województw
Ustawa O rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych zobowiązuje samorządy wojewódzkie do dofinansowania robót budowlanych, dotyczących obiektów służących rehabilitacji, w związku z potrzebami osób niepełnosprawnych; dofinansowania kosztów działania zakładów aktywności zawodowej oraz zlecania organizacjom pozarządowym zadań z zakresu rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych.
Dodatkowo województwa mogą uczestniczyć w nieobowiązkowym programie wyrównywania różnic miedzy regionami, w obszarze A – doposażeniu obiektów służących rehabilitacji w sprzęt rehabilitacyjny.
Zadania te realizują dzięki pieniądzom z PFRON-u. Kwota przyznana poszczególnemu województwu zależy m.in. od liczby osób z niepełnosprawnością oraz stopy bezrobocia i jest obliczana według skomplikowanego algorytmu. Najwyższe sumy płyną do województw: śląskiego (w tym roku – 17,1 mln zł), wielkopolskiego (15,5 mln zł) i mazowieckiego (13,2 mln zł). W przedziale 10-12 mln zł znalazły się Dolnośląskie, Kujawsko-Pomorskie, Małopolskie i Podkarpackie. Najmniej otrzymały Lubuskie (3,6 mln zł) oraz Podlaskie (3,8 mln zł).
Środki z PFRON-u a środki z budżetu województw
Źródło: opracowanie własne
Większość województw nie ogranicza się jedynie do dotacji z PFRON-u i uwzględnia w budżecie własne środki na wspomaganie osób z niepełnosprawnością. Marszałkowie mają szeroki wachlarz możliwości, jeśli chodzi o cele, na które można przeznaczać pieniądze i nie ma tu ograniczeń, jak w przypadku środków PFRON-u. Wydatki dopasowuje się do specyficznych potrzeb w każdym województwie. Oto porównanie wydatków na jedną osobę z niepełnosprawnością realizowanych przez samorządy województw z dofinansowania PFRON-u i ze środków własnych.
Jak pokazują dane, średnie kwoty przeznaczane na jedną osobę z niepełnosprawnością ze środków PFRON-u w latach 2012-2014 wahają się w przedziale od 17,20 zł (Lubuskie) do 38,92 zł (Opolskie). To ponad dwukrotne przebicie.
Dysproporcje w przeznaczaniu środków własnych są jeszcze większe. Województwa pomorskie i opolskie z własnych budżetów od 2012 r. nie przeznaczyły ani złotówki, województwo mazowieckie – 0,20 zł na osobę, lubuskie – 0,27 zł, natomiast województwo dolnośląskie – 8,90 zł. Z danych wynika więc, że województwo dolnośląskie wydało na jedną osobę z niepełnosprawnością ponad 44 razy więcej niż województwo mazowieckie.
Wysoki wynik jeśli chodzi o średnie wydatki budżetowe na osobę z niepełnosprawnością odnotowuje też Zachodniopomorskie – 6,43 zł. Kwoty dla kolejnych województw są już znacznie niższe i wahają się w przedziale od 0 do 3,3 zł (Wielkopolskie).
Warto zauważyć, że generalnie niskie wydatki na jedną osobę z niepełnosprawnością przypadają na te województwa, które są najbardziej zadłużone. Wg rankingu miesięcznika „Wspólnota” do najbardziej zadłużonych województw należą mazowieckie, łódzkie, opolskie, kujawsko-pomorskie i pomorskie.
Nawet jeżeli zsumujemy wszystkie środki, jakimi dysponuje marszałek województwa – i środki własne, i te z PFRON-u – a następnie wyliczymy z nich średnią, różnice nadal będą ogromne. Według tak liczonych danych, najwięcej na jedną osobę z niepełnosprawnością wydają samorządy wojewódzkie w Rzeszowie – 39,93 zł, w Opolu – 38,92 zł, w Toruniu – 36,48 zł. Najmniej środków przeznaczają województwa pomorskie – 21,41 zł, mazowieckie – 21,40 zł, lubuskie – 17,48 zł.
Tendencje w wydawaniu pieniędzy przez województwa
Co ciekawe, wysokość środków własnych przeznaczonych na realizację potrzeb niepełnosprawnych mieszkańców jest względnie stała w kolejnych latach. Opolskie i Pomorskie konsekwentnie od 2012 r. na ten cel nie przeznaczają ani grosza. Natomiast Dolnośląskie co roku dysponuje sumą 2,6–3,9 mln zł; Lubelskie przeznacza 437,8–539,3 tys. zł, Łódzkie – 511,4–587 tys. zł, a Małopolskie – 645,2–994,8 tys. zł.
Niewiele samorządów znacząco zwiększyło lub zmniejszyło wysokość środków W województwie kujawsko-pomorskim wydatki w 2014 r. potroiły się w porównaniu z 2012 r. Za to w województwie śląskim wydatki spadły z ponad półtora miliona w 2012 r. do siedmiuset tysięcy w 2014 r., a w Lubuskiem – ze 121,7 tys. w 2012 r. do… 0 zł w roku bieżącym.
Należy jednak zauważyć, iż mimo że samorządy wojewódzkie przeznaczają sześcio- i siedmiocyfrowe sumy na potrzeby osób z niepełnosprawnością, wydatki te nigdy nie przekraczają 1% budżetu województwa.
Źródło: opracowanie własne
Najbardziej i najmniej popularne zadania finansowane ze środków własnych
Najpopularniejsze zadania finansowane przez województwa ze środków własnych to: dofinansowanie zakładów aktywności zawodowej (11 województw), rehabilitacja zdrowotna, społeczna i zawodowa (9 województw) oraz różnego rodzaju imprezy, szkolenia i konferencje (7 województw). Najmniejszą popularnością cieszy się likwidacja barier architektonicznych (2 województwa) i stypendia dla niepełnosprawnych uczniów tylko (1 województwo).
Jak widać, pomoc kierowana do osób z niepełnosprawnością jest zróżnicowana, nie ogranicza się jedynie do zadań określonych ustawą.
Zadania finansowane przez samorządy województw ze środków własnych
|
województwo/zadania finansowane ze środków własnych |
likwidacja barier architektonicznych | dofinansowanie zakładów aktywności zawodowej | rehabilitacja zdrowotna, zawodowa i społeczna | stypendia dla niepełnosprawnych uczniów | pikniki, konferencje, szkolenia, imprezy sportowe | działalność wydawnicza, informacyjna, kulturalna | projekty dłuższe niż jeden rok |
| Dolnośląskie | TAK | TAK | TAK | TAK | |||
| Kujawsko-Pomorskie | TAK | TAK | TAK | TAK | TAK | ||
| Lubelskie | TAK | TAK | |||||
| Lubuskie | TAK | TAK | TAK | ||||
| Łódzkie | TAK | TAK | TAK | TAK | |||
| Małopolskie | TAK | TAK | TAK | ||||
| Mazowieckie | TAK | TAK | TAK | ||||
| Opolskie | |||||||
| Podkarpackie | TAK | TAK | TAK | ||||
| Podlaskie | TAK | TAK | TAK | ||||
| Pomorskie | |||||||
| Śląskie | TAK | TAK | |||||
| Świętokrzyskie | TAK | TAK | |||||
| Warmińsko-Mazurskie | TAK | ||||||
| Wielkopolskie | TAK | TAK | TAK | TAK | TAK | ||
| Zachodniopomorskie | TAK | TAK |
Źródło: opracowanie własne
Ponad połowa samorządów wojewódzkich planuje działania na rzecz osób niepełnosprawnych na dłużej niż rok. To pozytywna informacja, ponieważ wskazuje na pewien przejaw planowania długofalowego.
Urszula Trybuś
