Z pieniędzy budżetowych na wspieranie zatrudniania niepełnosprawnych korzystają głównie największe firmy ochroniarsko-sprzątające. Niekoniecznie mające cokolwiek wspólnego ze wspieraniem i rehabilitacją najbardziej potrzebujących. Tak wynika z zestawienia stu największych firm korzystających z dopłat do pensji z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) w 2013 roku – pisze Forbes w tekście dotyczącym listy największych beneficjentów SODiR, którą w kwietniu ujawnił nasz portal.
Ujawnione dane dotyczą firm, które zatrudniają osoby z niepełnosprawnością i z tego tytułu – na mocy ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej – otrzymują dopłaty do ich wynagrodzeń z PFRON. W przypadku stu największych firm dofinansowanie wynosi średnio 751,51 zł miesięcznie na osobę. Dokument ze spisem głównych beneficjentów dopłat do pensji wraz z kwotami, jakie te firmy otrzymują, został udostępniony członkom Krajowej Rady Konsultacyjnej do Spraw Osób Niepełnosprawnych przy Pełnomocniku Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych, mimo że PFRON unikał wcześniej przekazywania tych informacji.
Korzystają nie ci, co powinni
W Polsce wskaźnik zatrudnienia osób z niepełnosprawnością według kryteriów biologicznych (ludzie sami określają swój status jako osoby niepełnosprawne) wynosi ok. 35-37% i jest o około 10 punktów procentowych niższy niż średnia dla Unii Europejskiej. Gdy bada się aktywność zawodową osób niepełnosprawnych według kryteriów prawnych (orzeczenie o niepełnosprawności), wskaźnik ten jest jeszcze niższy i oscyluje wokół 20%.
Z danych wynika, że większość pracowników z niepełnosprawnością mocno skoncentrowana jest w najsilniejszych firmach. W ubiegłym roku ledwie pół procenta pracodawców tych osób (100 wobec niemal 20 tys. ogółem) zatrudniało niemal połowę wszystkich pracujących osób z niepełnosprawnością (ok. 124 tys. z 250,3 tys. ogółem). Do tych 100 firm popłynęło 38% ogólnej kwoty dofinansowań z PFRON (1,1 mld zł wobec ogólnej kwoty dofinansowań wynoszącej 3,1 mld zł).
Specyfiką polskiego systemu zatrudniania osób jest nie tylko koncentracja w największych firmach, ale także to, że większość pracowników z niepełnosprawnością zatrudniona jest w konkretnej branży – ochrony lub sprzątania. Na liście 100 największych przedsiębiorstw pobierających dofinansowania do pensji, 85% podmiotów to firmy ochroniarskie i sprzątające. Sektor ten niejako wyspecjalizował się w zatrudnianiu osób z niepełnosprawnością, wykorzystując rozwiązania uchwalone przez parlament.
Model wsparcia zawodowego osób z niepełnosprawnością stworzony w 1991 r. stracił jednak w obecnych czasach rację bytu. W rzeczywistości pracę na dotowanym stanowisku często dostają osoby najlżej niepełnosprawne, a ludzie potrzebujący największego wsparcia pozostają poza rynkiem pracy. Dzieje się tak, ponieważ system opiera się na prostym dofinansowywaniu wynagrodzeń, a rehabilitacja zawodowa powinna być czymś więcej niż tylko przekazywaniem subsydiów do pracodawców.
