Poziom zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym w Polsce wynosi jedynie niewiele ponad 14 proc. – Mimo to niepełnosprawność najczęściej nie wyklucza możliwości podjęcia pracy zawodowej – przekonuje Magdalena Andrejczuk, autorka analizy tematycznej pn. „Nieobecni na rynku pracy: zatrudnienie osób z niepełnosprawnościami wyzwaniem dla biznesu”. Publikację wydało Forum Odpowiedzialnego Biznesu.
Do 2030 roku polski rząd planuje zwiększyć poziom zatrudnienia osób niepełnosprawnych o 20-30 punktów procentowych – w szczególności na otwartym rynku pracy. Obecnie liczba osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym wynosi w Polsce 2,1 mln, z czego pracę ma jedynie 465 tys. osób. Autorzy opracowania przytaczają szereg powodów takiego stanu rzeczy. Wśród przyczyn są m.in.: brak wystandaryzowanych kryteriów orzecznictwa; brak pośrednictwa pracy dla osób z niepełnosprawnością; wady w systemie edukacji; „pułapka rentowa” – sytuacja, w której osoby korzystające z rent pozostają bierne zawodowo oraz brak wystarczającego wsparcia dla firm zatrudniających osoby z niepełnosprawnością.
Bariery z perspektywy pracodawców
Autorka opracowania zwraca uwagę na podstawowe bariery, które z punktu widzenia pracodawców utrudniają zatrudnianie osób z niepełnosprawnością. Wśród tego rodzaju przeszkód i ograniczeń, wg badania Instytutu Spraw Publicznych z 2009 r., są bariery architektoniczne (69% wskazań), niejasne i często zmieniające się przepisy prawne (58% wskazań), nieodpowiednie kwalifikacje osób niepełnosprawnych (57% wskazań), koszty finansowe i organizacyjne dostosowania stanowisk pracy (55% wskazań) oraz niedostateczne wsparcie pracodawców ze strony instytucji lokalnych (51% wskazań).
Z kolei wśród czynników, które przekonują pracodawców do zatrudniania osób niepełnosprawnych wskazywane są głównie kwestie ekonomiczne, ale nie tylko. Na pierwszym miejscu są korzyści finansowe związane z nieopłaceniem składki na PFRON i uzyskaniem dofinansowania zatrudnienia osób z niepełnosprawnością (72%), a w dalszej kolejności – wrażliwość kadry zarządzającej , np. mającej doświadczenia życiowe z ON (14%), misja, kultura organizacji oparta na zasadach niedyskryminacji (8%) oraz kłopoty związane z pozyskaniem pełnosprawnych pracowników na określone stanowiska (5%).
W opracowaniu można znaleźć kilka wskazówek, dotyczących takiego kształtowania kultury firmy, by była ona przyjazna osobom z niepełnosprawnością. Autorka analizy poleca, m.in. wprowadzenie rekrutacji przyjaznej osobom niepełnosprawnym (rozmowa w budynku bez barier architektonicznych, drugi etap w formie rozmowy przez telefon), umożliwienie wyboru formy zatrudnienia, odpowiednie przystosowanie urządzeń biurowych.
Korzyści – nie tylko finansowe
Na potrzeby analizy FOB swoje opinie na temat zatrudnienia osób niepełnosprawnych przedstawili przedstawiciele biznesu oraz instytucji i organizacji wspierających osoby z niepełnosprawnością. Przekonują oni, że zatrudnianie osób z niepełnosprawnością jest dla firmy korzystne z wielu różnych powodów, nie tylko ze względu na dopłaty do wynagrodzeń czy unikanie płacenia składki na PFRON.
– Ich obecność zwiększa różnorodność, a to jest dla firmy dobre. Rozszerza horyzonty, wzbogaca środowisko wewnętrzne firmy, wymusza innowacyjność i niekonwencjonalne podejście do zarządzania zasobami ludzkimi, buduje klimat tolerancji i poszanowania dla naturalnych różnic, tworzy atmosferę sprzyjającą wzajemnemu uczeniu się – słowem stanowi idealną pożywkę dla rozwoju firmy – argumentuje Alina Wojtowicz-Pomierna, zastępca dyrektora Biura Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych.
Z kolei Piotr Pawłowski, prezes Fundacji Integracja, zauważa, że osoby niepełnosprawne zaczynają coraz szerzej uczestniczyć w życiu społecznym. – Dzisiaj kilkumilionowa grupa osób niepełnosprawnych w naszym kraju i kilku dziesięciomilionowa w Europie powinna wymuszać m.in. na pracodawcach likwidację wszelkich barier (dotyczących nie tylko przestrzeni architektonicznej, ale też np. serwisów internetowych, transportu), a nade wszystko – zmianę myślenia. Chodzi o przejście z opiekuńczego nastawienia na współpracę i dostrzeganie wymiernych korzyści – przekonuje.
Analiza „Nieobecni na rynku pracy…” powstała w 2013 r. w ramach cyklu opracowań Forum Odpowiedzialnego Biznesu. Dokumenty te dostarczają podstawowych
informacji w zakresu CSR oraz przedstawiają różne punkty widzenia, które pojawiają się w dyskursie publicznym.
Marta Grzymkowska
