Ułomne tworzenie prawa

W najbliższy wtorek (8 września 2015) odbędzie się pierwsze czytanie „Poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz ustawy o zmianie ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym”. Projekt jest tzw. inicjatywą poselską i nie jest opatrzony żadnymi zewnętrznymi opiniami i analizami, poza opinią Biura Analiz Sejmowych o zgodności projektu z prawem Unii Europejskiej.
Wygląda na to, że Sejm gotów jest naprędce zmieniać obowiązujące prawo bez świadomości następstw społecznych, finansowych, prawnych i gospodarczych.
Przedstawiamy stanowisko Platformy Integracji Osób Niepełnosprawnych dotyczące proponowanych zmian i tekst proponowanej ustawy.

Stanowisko Platformy Integracji Osób Niepełnosprawnych

Warszawa, 03.09.2015 r.

Szanowni Państwo Posłanki i Posłowie na Sejm RP: Elżbieta Achinger, Zofia Czernow, Ewa Czeszejko-Sochacka, Maria Małgorzata Janyska, Tadeusz Jarmuziewicz, Zbigniew Konwiński, Ligia Krajewska, Robert Kropiwnicki, Zofia Ławrynowicz, Robert Maciaszek, Jagna Marczułajtis-Walczak, Anna Nemś, Katarzyna Stachowicz, Michał Szczerba, Marcin Święcicki, Monika Wielichowska, Norbert Wojnarowski, Renata Zaremba, Stanisław Żmijan – sygnatariusze projektu zmian ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych

W związku z propozycjami zmian ustawy o rehabilitacji – druk nr 3845 – skierowanych do Sejmu jako inicjatywa poselska, Platforma Integracji Osób Niepełnosprawnych zgłasza sprzeciw wobec wprowadzenia projektowanych zmian, ponieważ większość przedstawionych  propozycji nie posiada, wbrew zasadom stanowienia prawa, merytorycznego uzasadnienia oraz przedstawienia społecznych, finansowych, prawnych i gospodarczych skutków wynikających z ich uchwalenia, co stoi w sprzeczności z art. 34 ust. 2  Regulaminu Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej.

Uzasadnienie projektu ustawy winno także – zgodnie z art. 34 ust. 3 Regulaminu Sejmu – przedstawić wyniki przeprowadzonych konsultacji czego niestety, w tekście uzasadnienia, zabrakło. To może sugerować, że konsultacji takich w ogóle nie przeprowadzono.

Istotniejszym argumentem przemawiającym za odrzuceniem tego projektu jest jednak takt, że wprowadzenie w życie tych regulacji może okazać się katastrofalne dla rynku pracy osób niepełnosprawnych.

Poniższe zastrzeżenia kierujemy do Państwa tak późno, ponieważ dopiero wczoraj nadany został numer druku sejmowego oraz skład autorów – sygnatariuszy propozycji.

I. Ad. Art. 1 propozycji zmian

Art. 11 po ust. 3 dodaje się ust. 3a w brzmieniu:

„3a. Wydatki na ubezpieczenie zdrowotne osób niepełnosprawnych zarejestrowanych w powiatowym urzędzie pracy jako poszukujące pracy niepozostające w zatrudnieniu, korzystających z usług i instrumentów rynku pracy określonych w ust.2, finansowane są ze środków Funduszu, o ile osoby te nie podlegają temu ubezpieczeniu z innych tytułów.”

W załączonym uzasadnieniu zmian art.11 nie ma ani słowa o przewidywanych skutkach:

– społecznych,

– finansowych,

– prawnych,

– gospodarczych.

Od wielu miesięcy trwa dyskusja na temat uszczuplającego się budżetu Funduszu, tymczasem projektowana zmiana wskazuje PFRON jako opłacającego składki zdrowotne osób niepełnoprawnych poszukujących pracy, a nie Urząd Pracy, który we wszystkich innych przypadkach składkę opłaca.

Przy proponowanej zmianie brakuje ratio legis oraz podstawowych symulacji.

Art. 22 ust. 1 otrzymuje brzmienie:

„1. Wpłaty na Fundusz, o których mowa wart. 21, ulegają obniżeniu z tytułu zakupu produkcji lub usługi, z wyłączeniem handlu, najmu, dzierżawy lub leasingu, odpowiednio wytworzonej lub świadczonej przez pracodawcę zatrudniającego co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy, który osiąga wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych zaliczonych do: (…)”

W załączonym uzasadnieniu zmian art.22 nie ma ani słowa o przewidywanych skutkach:

– społecznych,

– finansowych,

– prawnych,

– gospodarczych.

Uzasadnienie nie zawiera informacji:

– ilu firm i zatrudnionych w nich osób niepełnosprawnych przywołany zapis dotyczy,

– jakie będą skutki finansowe dla firm, które w chwili obecnej prowadzą taką działalność,

– jaka jest kwota ulg udzielanych przez te firmy? czy jest ona większa, mniejsza czy taka sama

jak w przypadku innych firm.

Nie podano także uzasadnienia – dlaczego właśnie te formy działalności mają być wyłączone z możliwości udzielania ulg we wpłatach na PFRON?

Sugerowanie w uzasadnieniu, że ta grupa firm nie generuje miejsc pracy dla  osób niepełnosprawnych, jest zdecydowanie nieprawdziwe.

Pewnym jest, że w przypadku  firm wykonujących usługi najmu, dzierżawy oraz leasingu – ustawowe ograniczenie spowoduje albo zamianę rodzaju wykonywanej usługi albo rezygnację z udzielania ulg i w konsekwencji zwolnienie zatrudnionych do tej pory – najciężej poszkodowanych pracowników niepełnosprawnych. Brak jest symulacji skutków tej zmiany.

Art. 22 ust. 9 otrzymuje brzmienie:

„9. Do  ustalania  stanów  zatrudnienia  u  sprzedającego  stosuje  się  wyłączenia ze  stanów  zatrudnienia  określone  w  art. 21  ust. 5,  a  w  przypadku  pracodawcy prowadzącego zakład pracy chronionej także art. 28 ust. 3.

10. Przy obliczaniu kwoty obniżenia bierze się pod uwagę wyłącznie zatrudnienie i wynagrodzenia pracowników, zatrudnionych na podstawie umowy o pracę lub spółdzielczej umowy o pracę, za miesiąc, do którego zaliczono przychody, o których mowa w ust. 8.”

W załączonym uzasadnieniu zmian art. 22 ust. 9 nie ma ani słowa o przewidywanych skutkach:

– społecznych,

– finansowych,

– prawnych,

– gospodarczych.

Projektowana nowelizacja zakłada wyłączenie ze stanu zatrudnienia, a tym samym funduszu wynagrodzeń liczonych do ulg, osoby niepełnosprawne zatrudnione na podstawie umowy o pracy nakładczej. Pracodawcy zatrudniający osoby niepełnosprawne na tego rodzaju umowach, nie będą mogli otrzymywać subwencji płacowych na te osoby oraz nie będą wliczać ich wynagrodzeń do obliczania wysokości ulg.

Propozycja ta musi budzić sprzeciw, ponieważ wyklucza z rynku pracy najciężej poszkodowane osoby z niepełnosprawnością, w tym z terenów wiejskich i małomiasteczkowych, mających trudności w poruszaniu się i w wykonywaniu pracy bez nadzoru osoby towarzyszącej. Ponadto w obecnym stanie prawnym umowa nakładcza była jedyna formą prawną pozwalającą na dostosowanie wysokości wynagrodzenia (min. 50 % najniższej krajowej) do wydajności osoby z niepełnosprawnością. Po wejściu proponowanych przepisów, pracodawca będzie musiał zapłacić tej grupie osób najniższe wynagrodzenie w pełnej wysokości mimo, że jej wydajność i możliwość wykonywania pracy będą na bardzo niskim poziomie. Dodatkowo, pracodawca będzie zmuszony pokryć koszty dostarczenia pracy do miejsca zamieszkania.

Poselskie pomysły na zwiększenie dochodów PFRON nie mogą stać w jawnej sprzeczności z interesem najciężej poszkodowanych osób z niepełnosprawnością.

Art. 22 ust. 10 otrzymuje brzmienie:

„10. Przy obliczaniu kwoty obniżenia bierze się pod uwagę wyłącznie zatrudnienie i wynagrodzenia pracowników, zatrudnionych na podstawie umowy o pracę lub spółdzielczej umowy o pracę, za miesiąc, do którego zaliczono przychody, o których mowa w ust. 8”

Powyższy zapis jest identyczny z zapisem obowiązującym w dniu dzisiejszym.

Całkowicie niezrozumiałe jest jego umieszczenie w proponowanych zmianach.

Za to w uzasadnieniu przemyca się „nową interpretację” tych zapisów „(…) dane o zatrudnieniu i wynagrodzeniach należy pobierać z miesiąca, w którym dokonano zapłaty za zakup. Uprości to dotychczasowy sposób postępowania”.

Propozycja nie uprości lecz wręcz skomplikuje rozliczanie, a co najistotniejsze – jest sprzeczna z ustawą o rachunkowości czyli z obowiązującym prawem podatkowym.

Zgodnie z ustawą o rachunkowości, przychody z tytułu usług / sprzedaży zaliczać należy do miesiąca wykonania usług/sprzedaży, np.:

– za usługę/sprzedaż wykonaną w styczniu

– w lutym wystawiono fakturę z terminem płatności w marcu

– zapłatę za fakturę dokonano w marcu (zgodnie ze wskazanym terminem płatności)

zatem przychody z tytułu usługi / sprzedaży należy zaliczyć do miesiąca stycznia, a nie do miesiąca, w którym dokonano zapłaty – jak wyjaśnia uzasadnienie.

Po Art. 22a dodaje się Art. 22b w brzmieniu:

„Art. 22b. 1. Sprzedający dokonuje wpłaty na Fundusz w wysokości:

1) 5% sumy kwot obniżenia wykazanych w informacjach o kwocie obniżenia, które nie zostały ujęte w ewidencji lub w informacjach, o których mowa odpowiednio w art. 22 ust. 11 pkt 2 i 3,

2)10% kwoty obniżenia wykazanej w informacji o kwocie obniżenia – w przypadku naruszenia terminu, o którym mowa w art. 22 ust. 11 pkt 1,

3) 30% kwoty obniżenia wykazanej w informacji o kwocie obniżenia – w przypadku niespełnienia warunków, o których mowa wart. 22 ust. 1, podania niezgodnych ze stanem faktycznym danych skutkujących nieprawidłowym obliczeniem kwoty obniżenia w tej informacji – w terminie do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym te okoliczności zostały ujawnione w wyniku kontroli, o której mowa w art. 22a lub czynności sprawdzającej, o której mowa w art. 272 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2015 r. poz. 613), zwanej dalej „Ordynacją podatkową”

 W załączonym uzasadnieniu zmian nie ma ani słowa o przewidywanych skutkach:

– społecznych,

– finansowych,

– prawnych,

– gospodarczych.

Pomysłodawcy tego zapisu pomylili pojęcie udzielonej ulgi z przychodem firmy udzielającej ulg. Z tytułu udzielania ulg firma nie ma większych przychodów, ale poprzez ulgi zapewnia sobie większe zainteresowanie swoimi wyrobami i usługami, które łatwiej jest sprzedać.

Kara w takiej sytuacji jest drakońska.

Przykład: firma zatrudniająca 200 ciężko poszkodowanych pracowników niepełnosprawnych udziela 300.000zł ulg. Księgowa pomyli się w wyliczeniu o 200 zł.

KARA WYNIESIE 90.000 zł. (30% z 300.000).

Uzasadnienie zmian wspomina o korzyściach płynących z uszczelnienia systemu poprzez zastosowanie kar, nie różnicuje jednak pracodawców na celowo i nieświadomie popełniających błędy. Wysokość kar jest nieadekwatna w stosunku do powodów powstania błędów, które najczęściej nie są wynikiem zamierzonego działania.

W proponowanym zapisie nie podano od jakiego terminu obowiązywał będzie ten zapis. Powstaje więc pytanie czy będzie on obejmował nieprawidłowości i błędy popełnione przed wejściem tego przepisu w życie? Jeżeli tak, to w przedsiębiorstwach udzielających ulg wywoła to falę sprawdzania poprawności udzielonych ulg do kilkunastu lat wstecz oraz korekt w tym zakresie. Minimalna roczna ilość korekt, która wpłynie do PFRON to 1.500.000.

Przepis nie określa czy jeżeli przedsiębiorstwo udzieliło niższych, niż wynika z obliczeń kwot ulgi (na czym zyskał PFRON) czy też będzie podlegało karze z tytułu znalezionych „nieprawidłowości”.

Proponujemy aby kary za błędy wykazane w trakcie kontroli udzielania ulg, stanowiły odpowiednio: dwu-, trzy- i pięciokrotność błędu (tj. różnicy pomiędzy kwotą obniżenia wykazaną w informacji o kwocie obniżenia, a kwotą właściwą), płatne do PFRON wraz z należnymi odsetkami w terminie 14 dni od daty odebrania protokołu kontroli.

W Art. 26a w ust. 1a¹ po pkt. 1 dodaje się pkt. 1a w brzmieniu:

„la) do wynagrodzeń wypłaconych po dniu złożenia wniosku, o którym mowa w art. 26c ust. 1 pkt 2;”

W załączonym uzasadnieniu zmian art. 26 ust. 1a nie ma ani słowa o przewidywanych skutkach:

– społecznych,

– finansowych,

– prawnych,

– gospodarczych.

Wprowadzenie zmiany ograniczy lub wręcz uniemożliwi dokonywanie korekt dofinansowań do wynagrodzeń pracowników dostarczających zwolnienia lekarskie po dacie złożenia przez pracodawcę wniosku o SOD.

Oznacza to, że pracodawca nie otrzyma dofinansowania na tych pracowników.

W uzasadnieniu do zapisów nie dokonano symulacji jaka jest skala i przyczyny wypłaty  wynagrodzeń po dniu złożenia wniosku o dofinansowanie.

Zmiana ta uderzy w osoby najciężej poszkodowane, w tym chorujące psychicznie i upośledzone umysłowo, które z różnych przyczyn – często zależnych od rodzaju schorzenia – ze znacznym opóźnieniem dostarczają zwolnienia lekarskie, a w przypadku osób chorujących psychicznie zwolnienia lekarskie mogą wręcz otrzymywać wstecznie. Pracodawcy, którzy nie będą mogli otrzymać dofinansowania na tych pracowników najprawdopodobniej ich zwolnią, lub będą unikać ich zatrudniania.

Zmiana ta drastycznie utrudni organizacjom pozarządowym i całemu sektorowi non-profit (w tym ZAZ-om i raczkującym spółdzielniom socjalnym) zatrudnianie osób z niepełnosprawnością.

W art. 26c w ust. 1 pkt 1 otrzymuje brzmienie:

„1) miesięczne informacje o wynagrodzeniach, zatrudnieniu, stopniach i rodzaju niepełnosprawności pracowników niepełnosprawnych;”

Uzasadnienie zmian wskazuje na możliwość wykorzystania w bliżej nie określonej przyszłości katalogu schorzeń specjalnych, ignorując jednocześnie symulację kosztów dostosowania systemu obsługi dofinansowań SODiR do zaproponowanej zmiany – szacuje się, że jej wdrożenie pochłonie ponad 200 mln złotych, które bezpośrednio obciążą PFRON. Zmiana ta wymaga również zaopiniowania przez GIODO, z uwagi na udostępnianie danych wrażliwych objętych ustawą o ochronie danych osobowych.

Warto przy tym zaznaczyć, że informacje o stopniach i rodzajach niepełnosprawności, PFRON czerpać może na bieżąco z systemu EKSMOoN, który działa od 2008 roku.

Zapis ten wprowadza na pracodawcę osób z niepełnosprawnością nowy, kosztowny i czasochłonny obowiązek, który może być rozwiązany w całkiem inny sposób.

II. Ad. Art. 3 propozycji zmian

W ust. 3:

„3. Ulgi, o których mowa w ust. 1, nabyte na zasadach obowiązujących do dnia 31 stycznia 1998 r. podlegają wykorzystaniu w okresie do 3 lat od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy”

Brak jest w uzasadnieniu racjonalnych przesłanek dla „hodowania” tzw. „starych ulg”. Powstaje pytanie dlaczego „stare ulgi” mogą być wykorzystywane jeszcze przez kolejne 3 lata, skoro dla obecnych ulg skrócono okres ważności z 12 do 6 miesięcy.

Proponujemy krótszy (np. roczny) okres wykorzystania ulg nabytych na zasadach obowiązujących do dnia 31 stycznia 1998 r.

III. Ad. Art. 4 propozycji zmian

„Art. 4. Ustawa wchodzi w życie pierwszego dnia drugiego miesiąca następującego po miesiącu ogłoszenia, z wyjątkiem:

1) art. 1 pkt 5, 6, 17 i art. 3, które wchodzą w życie z dniem 1 grudnia 2015 r.;

2) art. 1 pkt 1, 2 i 4 lit. a oraz art. 2, które wchodzą w życie z dniem 1 października 2016 r.”

Uzasadnienie nie wyjaśnia powodów pośpiechu wprowadzanych zmian, które nie zakładają vacatio legis dla większości zapisów, szczególnie tych, z których korzystają pracodawcy zatrudniający osoby niepełnosprawne, otrzymujący dofinansowania z SODiR, oraz udzielający i korzystający z ulg we wpłatach na PFRON.

PREZES ZARZĄDU
dr Marek Łukomski

Do wiadomości:
– Pani Małgorzata Kidawa-Błońska – Marszałek Sejmu RP
– Pan Rafał Grupiński – Przewodniczący Klubu Parlamentarnego PO
– Pan Mariusz Błaszczak – Przewodniczący Klubu Parlamentarnego PiS
– Pan Jan Bury – Przewodniczący Klubu Parlamentarnego PSL
– Pan Leszek Miller – Przewodniczący Klubu Parlamentarnego SLD
– Pan Jarosław Gowin – Przewodniczący Klubu Parlamentarnego Zjednoczona Prawica
– Pan Janusz Palikot – Przewodniczący Koła Poselskiego Ruch Palikota
– Pan Jacek Najder – Przewodniczący Koła Poselskiego Biało-Czerwoni
– Pan Jarosław Duda – Pełnomocnik Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych
– Pan Sławomir Piechota – Przewodniczący Komisji Polityki Społecznej i Rodziny
– Pani Teresa Hernik – Prezes Zarządu PFRON

Poselski projekt zmiany ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych – druk nr 3845