Biuro Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych skierowało do konsultacji społecznej dokument „Założenie do Strategii na rzecz Osób Niepełnosprawnych 2018 – 2030”. Dokument ten, jak wynika z jego treści, ma mieć ogromne znaczenie dla osób niepełnosprawnych. Dlatego WatchDogPfron zamierza poświecić więcej uwagi analizie zaproponowanych tam idei i rozwiązań.
Zanim jednak podejmiemy analizę kluczowych zagadnień, redakcyjną dyskusję nad Strategią chcielibyśmy rozpocząć od pytań o miejsce, zadania i rolę Strategii w szeroko rozumianej polityce zabezpieczenia społecznego a zwłaszcza rehabilitacji zawodowej i zatrudnieniu osób niepełnosprawnych.
Rola i zadania Strategii – w ocenie jej autorów
Przypuszczamy, że tekst założeń nie jest jeszcze znany szerszemu gronu czytelników dlatego, zanim sformułujemy pytania dotyczące tego dokumentu, przedstawiamy pokrótce główne założenia Strategii.
Z lektury założeń wynika, że „Strategia na rzecz osób niepełnosprawnych” będzie oparta na przyjętej przez Radę Ministrów dn. 14 lutego 2017 r. Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju do roku 2020 (z perspektywą do 2030 r.), która jest wyznacznikiem kierunków rozwoju Polski w perspektywie średniookresowej. Głównym celem „Strategii na rzecz odpowiedzialnego rozwoju” jest wzrost zamożności Polaków przy jednoczesnym wzroście spójności w wymiarze społecznym, ekonomicznym i terytorialnym.
Projektowana „Strategia na rzecz osób niepełnosprawnych” będzie uwzględniała postanowienia Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych, służąc zapewnieniu pełnego uczestnictwa osób niepełnosprawnych w życiu społecznym i zawodowym, ponieważ – jak czytamy w dokumencie – „Osoby niepełnosprawne chcą móc w pełni i bez żadnych ograniczeń uczestniczyć w życiu społecznym, nie mając poczucia izolacji. Chcą na równi z osobami sprawnymi – korzystać z edukacji, chodzić do pracy, sklepu, kina, kościoła czy placówek opieki zdrowotnej.”
W intencji autorów, wszystkie obszary wymienione w Konwencji znajdą odzwierciedlenie w Strategii. Chodzi o tak kluczowe kwestie jak: podnoszenie świadomości, zdrowie, edukację, rehabilitację, pracę i zatrudnienie oraz usługi społeczne.
Głównym celem Strategii jest zwiększenie udziału osób niepełnosprawnych w życiu społecznym i zawodowym. Cel ten zostanie osiągnięty poprzez zapewnienie kompleksowego wsparcia osobom niepełnosprawnym na każdym etapie ich życia, ze szczególnym uwzględnieniem właściwej, szerokiej rehabilitacji, zwiększenia możliwości edukacyjnych oraz poziomu aktywności społecznej i zawodowej oraz zapewnienia realizacji ich praw.
Oczekiwane efekty Strategii autorzy założeń ujmują w następującym zestawieniu:
- zwiększenie zdolności do wdrażania postanowień konwencji
- podniesienie jakości działań na rzecz aktywizacji społeczno-zawodowej ON
- opracowanie rekomendacji efektywnego wykorzystania środków finansowych na realizację zapisów Konwencji
- wdrożenie nowych działań na rzecz włączenia ON w życie społeczne, gospodarcze, kulturalne oraz sportowo-rekreacyjne
- monitoring działań wdrażania zapisów Konwencji i realizację praw ON w życiu społecznym i zawodowym.
Realizacja celów strategii wymaga zdaniem autorów usystematyzowania działań w następujących obszarach:
- Kształtowanie świadomości społecznej
- Dostępność
- Zdrowie i usługi społeczne
- Edukacja
- Praca i zatrudnienie
Na bazie lektury przedstawionych założeń rodzi się kilka istotnych pytań/wątpliwości:
- Pierwsze dotyczy autorów tego dokumentu – kto go przygotował? Na jakiej bazie merytorycznej? W oparciu o jakie założenia? Czy w przygotowaniu przedstawionego dokumentu brali udział tylko przedstawiciele organizacji pozarządowych, a jeśli tak to jakich? Czy również pracodawcy?
- Założenia mają konkretną ramę czasową 2018 – 2030 co oznacza, że Strategia powinna być przyjęta i wdrożona w tym roku. Biorąc pod uwagę skalę i zakres przedstawionych założeń powstaje pytanie czy jest to termin realny?
Kilka uwag ogólnych
- Autorzy założeń bazując na przywołanych przez siebie badaniach wyselekcjonowali tzw. filary Strategii które uznali za sprawy fundamentalne. Zaliczyli do nich:
- Społeczny model niepełnosprawności
- Reformę orzecznictwa
- Rehabilitację kompleksową
- Ujednolicone podejście sektorowe
Jak rozumiemy taki zestaw spraw fundamentalnych jest jedynie punktem wyjścia do szerokich konsultacji społecznych nad tym dokumentem i możliwe jest skorygowanie czy nawet zmiana tego katalogu fundamentów.
- Istotna kwestia, która narzuca się podczas lektury tego dokumentu, to brak odniesienia się (oceny) do funkcjonujących obecnie polityk i strategii dotyczących osób niepełnosprawnych. Jest to o tyle istotne, że czytelnik tego dokumentu chciałby wiedzieć, jak autorzy nowej Strategii oceniają dotychczasowe strategie, systemy i rozwiązania w zakresie wsparcia osób niepełnosprawnych zwłaszcza w obszarach, w których zaproponowano radykalne zmiany. Każda reforma funkcjonującej rzeczywistości winna opierać się na jej rzetelnej analizie odpowiadającej na pytania: Jak działa dotychczasowy system? Czy realizuje postawione przed nim cele? Jeśli nie, to z jakich powodów? Co należy w nim poprawić? Co odrzucić? Co się sprawdziło? Które sprawdzone elementy dotychczasowego systemu chcemy przenieść do nowej strategii?
- Kluczowym, elementem założeń Strategii winny być także jasno sformułowane cele i efekty wdrożenia Strategii określone wskaźnikami liczbowymi. Strategia powinna zawierać odpowiedzi na pytania. Jak będzie się kształtował wskaźnik aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych w 5 czy 10 roku realizacji Strategii? Ile osób niepełnosprawnych uzyska średnie czy wyższe wykształcenie? Jaką dynamikę obniżania wskaźnika bierności zawodowej i społecznej zapewnią przyjęte w Strategii działania? Jaką wartość osiągnie wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych w administracji państwowej i terenowej po wdrożeniu Strategii? Ilu asystentów i opiekunów osób niepełnosprawnych będzie czynnych w systemie w kolejnych latach realizacji Strategii? Jak będzie dynamika wzrostu uczestnictwa osób niepełnosprawnych w wyborach z wykorzystaniem prawa do głosowania korespondencyjnego? Ilu osobom niepełnosprawnym system zapewni możliwość skorzystania z rehabilitacji kompleksowej? Jakie wskaźniki poprawy sytuacji dochodowej najuboższych osób niepełnosprawnych planujemy osiągnąć w okresie najbliższych 10 lat?
Czego brakuje w założeniach do Strategii?
Przedstawiony dokument jest bardzo obszernym i ambitnym planem radykalnej zmiany sytuacji osób niepełnosprawnych, o ogromnej skali działań niezbędnych do realizacji założonych celów; obszernym i różnorodnym a tym samym, niewątpliwie bardzo kosztownym.
Dlatego, jak każdy projekt społeczny, winien być przygotowany w zgodzie z metodologią opracowania projektu. Taka metodologia posiada w swojej strukturze cztery zasadnicze elementy:
- cele do osiągnięcie,
- czas i harmonogram ich realizacji,
- budżet niezbędny do sfinansowania działań,
- przewidywane zasoby niezbędne do realizacji projektu.
Tymczasem, w przygotowanym dokumencie autorzy założeń nie uwzględnili dwóch istotnych elementów:
- kosztów realizacji strategii i źródeł ich finansowania,
- hierarchii ważności i kolejności realizacji założonych celów.
Jest to, naszym zdaniem, jedna z ważniejszych słabości przedstawionego dokumentu.
Wierzymy jednak, że te istotne braki zostaną uzupełnione na kolejnych etapach przygotowania założeń a nasuwające się pytania szczegółowe uzyskają odpowiedzi już na obecnym etapie dyskutowania założeń.
Warto rozmawiać.
Przytoczone przez nas wątpliwości i pytania w żadnym stopniu nie negują potrzeby przygotowania „Strategii na rzecz osób niepełnosprawnych” a tym bardziej szerokiej społecznej dyskusji.
Co więcej, niektóre stwierdzenia opublikowane w projekcie założeń Strategii wręcz nakładają na nas obowiązek podjęcia takiej dyskusji.
Jednym z nich jest wyrażone przez autorów bardzo kontrowersyjne przekonanie że, tu cytat „Osoba niepełnosprawna to w rzeczywistości osoba, która jest w stanie funkcjonować jak każda sprawna osoba w społeczeństwie, jeżeli zlikwiduje się bariery w jej otoczeniu. Społeczny model niepełnosprawności nie stygmatyzuje osób, które nie są w pełni sprawne. W odróżnieniu od modelu medycznego – gdzie problemem jest sama niepełnosprawna osoba – tutaj głównym problemem są bariery, które należy usunąć”.
Do dyskusji nad słusznością tak sformułowanego poglądu i jego konsekwencji dla całej Strategii wrócimy w najbliższym wydaniu WatchDogPfron.
Wiesław Jasiaczyk
Zapomniano o rzeczach elementarnych o pogłębiającej się dyskryminacji finansowej ON
Strategia w ogóle nie sprzyja przytoczonemu głównemu celowi, a dotychczasowa „pomoc państwa” powoduje powstanie coraz większej przepaści między zasobnością osób niepełnosprawnych a resztą społeczeństwa
wiodące instytucje stworzone do pomocy ON czyli PFRON i OPS-y to dwa, przepraszam za wyrażenie trupy, których działalność może co najwyżej zaszkodzić ON
PFRON to instytucja przelewająca kasę nie dla pracodawców dających zatrudnienie ON ale zaprzyjaźnionym przekręciarzom zatrudniającym osoby właściwie sprawne mające jakieś papiery na N albo osoby prawie sprawne na najprostszych i źle opłacanych stanowiskach, bez szansy na rozwój, naukę
nikt poza istniejącymi najlepiej dużymi firmami nie ma szans na kaskę
PFRON celowo blokuje samozatrudnienie ON, zakładanie przez nich firm, czy zrzeszanie się ON w spółdzielnie – odrzucając całą ich aktywnośc z powodów wymyślonej przeź siebie założeń procedury formalnej – braku środków własnych, co jest rzeczą oczywistą i „naturalną” przy ON
Ja kiedyś usłyszałem wprost w PFRON-ie, że nie wejdą w projekt zatrudnienia ON z uszkodzeniem górnej części rdzenia kręgowego, w projekt w trakcie realizacji i mający sponsorów wśród najwyższej pólki firm komputerowych. Takie ON miały być szkolone i dzięki wsparciu dostępnej technologii podejmować pracę jako administratorzy baz danych, moderatorzy treści portali społecznościowych itp. Miękli też docelowo podejmować studia wyższe i trafiać na otwarty rynek pracy jako całkowicie samodzielni specjaliści, ze wzgledu na niepełnosprawność pracujący w warunkach dostosowania ich miejsca pracy (zamieszkania) do potrzeb. PEFRON odmówił jakiejkolwiek współpracy, gdyż cytuję urzędników „jest oczywiste, że tak niepełnosprawne osoby nie są w stanie podejmować pracy, my zarządzamy pieniędzmi publicznymi i nie możemy je marnować na bezsensowne próby zatrudniania takich osób”.
O czym mówimy.
Jak działają OPS-y, to kto się z nimi kontaktował wie – lepiej unikać szerokim łukiem. Pracownicy robią wszystko by zakonserwować stan obecny i nic nie zmienić w życiu ON, by nie ubyło im podopiecznych. Dlatego ON musi być niesamodzielna, źle wykształcona, biedna i bezradna.
Te strategie dają tyle co konieczność powołania Rady ds. ON – tyle, czyli nic.
Wystarczyłoby aby płatnicy PFRON zatrudniły 57.193 osoby niepełnosprawne ze schorzeniami szczególnymi i budżet PFRON finansowany przez nich byłby wyzerowany. Musiałby być finansowany z budżetu państwa. Żadna strategia prezentowana przez pasożyta jakim jest PFRON nie była i nie będzie dobra. Papier wszystko przyjmie. Szkoda czasu.
Michał Dąbrowski , mamy podobne opinie o PFRON i OPS 😉
W całym tym systemie są 3 luki, w aspektach związanych z rynkiem pracy,:
1. dostosowanie warunków staży i postępowań rekrutacyjnych do potrzeb on nieprzekraczające 500 zł/rok (tzn. jeżeli niewidomy potrzebuje na staż monitora brajlowskiego, to dać mu go, jak facet na wózku potrzebuje transportu do miasta 50km dalej na rozmowę kwalifikacyjna w firmie (2 etap), to przewiesić!
2. Urealnienie kar i dofinansowań Pfron, tzn. podniesienie obu, kary do wysokości płacy minimalnej (+30% budżet), a dofinansowania do 40/60/80 + 25% spec z wysokości 120% minimalnego wynagrodzenia, ale nie więcej niż 75/90% kosztów pracodawcy jak obecnie. Większy bat + większy benefit i nie tylko w sprzątaniu, 2500 zł, to już jakieś bardziej ambitne stanowiska się by trafiły 😉
3. Wprowadzenie zapisu zabraniającego opłacać kar PFRON środkami budżetowymi (nie dawać na to kasy), dodatkowo przeznaczyć jednostkom budżetowym 50% dofinansowania PFROn (obecnie jest 0, na kare mają z budżetu i…).
Bez tego niech mi gadają o kulturze, społecznej aktywności, sorry, ale biznes , to biznes, jak się coś nie opłaca, to pracodawca oleje 😉
Pracownicy OPS „robią wszystko by zakonserwować stan obecny i nic nie zmieniać w życiu ON” – no tak, za wszelkie niepowodzenia winni są ONI a nie ja. A może lepiej brać sprawy we własne ręce i wychodzić z bierności, aniżeli liczyć na podjęcie MOICH ważnych decyzji przez kogoś ? Znam wielu kreatywnych niepełnosprawnych „wózkowiczów”, którzy radzą sobie – bez wsparcia OPS.