25 października 2017 roku odbędzie się III Kongres osób z niepełnosprawnościami. Zgromadzenie poświęcone wypracowaniu nowego systemu wsparcia osób z niepełnosprawnościami. Systemu zgodnego z Konwencją ONZ o prawach osób niepełnosprawnych. Organizatorzy Kongresu – największe organizacje pozarządowe osób z niepełnosprawnościami przygotowały dokument programowy mający zgodnie z oświadczeniem zamieszczonym na portalu Kongresu stanowić podstawę dyskusji organizowanych w regionach oraz przyjęcia uchwały programowej w czasie obrad Kongresu krajowego. To jest główny powód, dla którego w tym dokumencie znalazły się stwierdzenia i postulaty które są z jednej strony popierane przez część środowiska oraz takie, które wciąż jeszcze wywołują poważne kontrowersje i spory.
Co przyniesie III Kongres
Wysiłek organizacyjny i merytoryczny podjęty przez organizatorów budzi podziw i szacunek. Nawet jeśli z niektórymi ustaleniami nie możemy się zgodzić. Z roku na rok Kongresy Osób z niepełnosprawnościami mają większy zasięg i głębokie przemyślenia merytoryczne.
Nie jest celem tego artykułu prezentacja stanowiska redakcji wobec dokonanych ustaleń i prezentowanego dokumentu. Chcemy przytoczyć kilka istotnych, naszym zdaniem, fragmentów dokumentu programowego aby zainteresować tym tekstem naszych czytelników oraz zachęcić do jego lektury na stronie internetowej Kongresu (konwencja.org).
Chcielibyśmy także poddać pod refleksję wszystkich organizacji pomysł zorganizowania jednego wspólnego kongresu, który w sposób kompleksowy i zarazem kompromisowy wypracowałby koncepcje systemu rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz praw osób z niepełnosprawnością. Nie jest bowiem rzeczą właściwą gdy każde znaczące środowisko, organizuje własne kongresy lub zjazdy starając się wypracować osobne, często antagonistyczne koncepcje i rozwiązania problemów osób niepełnosprawnych. Nie jest też prawdą, że organizacje noszące w swoich nazwach określenie niepełnosprawność lub reprezentujące tę grupę społeczną posiadają monopol i wyłączne uprawnienia do zabierania głosu w sprawach dotyczących niepełnosprawnych.
Jeżeli sami organizatorzy III Kongresu przyznają, że zgłoszone przez nich propozycje budzą kontrowersje, tym bardziej uzasadnione wydaje się stanowisko, że wypracowanie jednolitej, spójnej i optymalnej koncepcji systemowej wymaga współpracy i kompromisu wszystkich środowisk. Nie byłoby rzeczą właściwą gdyby środowiska społeczne wypracowały własne, partykularne koncepcje, a w sporach i konfliktach interesów z innymi grupami (np. pracodawcami) na rozjemcę wybierały władze państwowe.
Potwierdzeniem konieczności takiej wspólnej debaty i refleksji wydają się przytoczone poniżej fragmenty dokumentu opracowanego przez Komitet Organizacyjny III Kongresu. Mogą one w kilku sprawach stać się zarzewiem przyszłego konfliktu interesów między różnymi środowiskami wśród których pracodawcy osób niepełnosprawnych wysuwają się na czoło.
Już na samym wstępie autorzy nazywają (chyba trochę na wyrost) przygotowany dokument „założeniami dla projektów ustaw dla Nowego Systemu Wsparcia osób z niepełnosprawnościami” stwierdzając że potrzebne są nowe ustawy. Na czoło zestawu nowych ustaw wysuwa się zdaniem autorów dokument „Ustawa o prawach osób z niepełnosprawnościami” – zawierająca regulacje specyficzne dla niepełnosprawności, dla których nie ma miejsca w przepisach „ogólnych”. Zdaniem autorów „Celem nowej ustawy jest zapewnienie praw zgodnych z Konwencją o prawach osób z niepełnosprawnościami. Technicznie zastąpi ona ustawę o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób z niepełnosprawnościami – redagując na nowo niektóre regulacje oraz przenosząc zapisy dotyczące praw do ustaw „ogólnych” jak Kodeks pracy czy ustawa o pomocy społecznej”. (cyt. tekst projektu na stronie konwencja.pl)
Tak więc organizacje społeczne postulują daleko idące zmiany systemowe.
Pojawiają się w tekście próby ocen historycznych. Czas od powstania PFRON (1991 rok) do chwili obecnej doczekał się w dokumencie określenia jako „doby izolacji i dyskryminacji” – jak rozumiemy – izolacji i dyskryminacji osób niepełnosprawnych”. W nowej dobie „Po ratyfikacji Konwencji i duchu włączenia system wsparcia powinien być realizowany jak najbliżej osoby z niepełnosprawnością, w lokalnej społeczności – przez samorząd gminny.” (tamże)
Rehabilitacja zawodowa i zatrudnienie po nowemu?
Warto odnotować, że kluczowy dotychczas element systemu rehabilitacji zawodowej tj. zatrudnienie nie znalazł się w centrum uwagi autorów założeń do nowej ustawy. Przedstawione propozycje zmian, mimo, że nieliczne, są jednak na tyle radykalne, że nie należy się spodziewać zgody środowiska pracodawców na ich wprowadzenie do systemu.
W zakresie rehabilitacji zawodowej i zatrudniania w opracowaniu znalazły się następujące propozycje: Cytujemy.
„Utrzymanie dotychczasowego systemu obsługi dofinansowań (SOD) przy jednoczesnym obniżaniu SOD-u dla pracodawców, u których występuje wysoka koncentracja osób z niepełnosprawnościami (wysoka koncentracja jest odległa od otwartego środowiska pracy, promowanego przez Konwencję). Dla ostatniej regulacji trzeba ustalić minimalną liczbę pracowników oraz próg (progi) wysokiej koncentracji. Zmiana nie powinna dotyczyć Zakładów Aktywności Zawodowej, ewentualnie także spółdzielni pracy.
Stopniowe wygaszanie (okres 3 lat) ulg za zakup produktów i usług wytworzonych lub świadczonych przez pracodawców z dużą koncentracją pracowników z niepełnosprawnościami – ze względu na to, że to bardzo drogi i nieefektywny instrument.
Rokroczne prowadzenia badań nad:
I. Efektywnością instrumentów rehabilitacji zawodowej (ze szczególnym uwzględnieniem SOD-u) oraz
II. Propozycją nowych instrumentów wsparcia rehabilitacji zawodowej.” – koniec cytatu
Ciekawe (i jak się wydaje równie kontrowersyjne) są także propozycje zmian w innych ustawach m. in. w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy: Ponowny cytat
1. „Zmiana definicji bezrobotnego, by obejmowała także osoby z niepełnosprawnościami (niepracujących rencistów).
2. Uprawnienie dla osób z niepełnosprawnościami (niepracujących rencistów) do pobierania zasiłku dla bezrobotnych na takich samych zasadach jak osoby pełnosprawne.
3. Wsparcie świadczonego przez publiczne służby zatrudnienia z obecnej ustawy o rehabilitacji…:
- Przeniesienie do niniejszej ustawy i ujednolicenie.
- Finansowanie przez Fundusz Pracy (a nie PFRON) jak w przypadku wszystkich uprawnionych.
4. Dodatkowy bon dla osób z niepełnosprawnościami rozpoczynających zatrudnienie, tak zwany Bon na start – instrument zwiększający motywację do podjęcia pracy.
Autorzy opracowania postulują również „Uelastycznienie środków będących w dyspozycji Powiatowych Urzędów Pracy (PUP-ów) na wyposażenie stanowiska pracy tak, aby były one dostępne dla pracodawcy „od ręki”, a także skrócenie okresu utrzymania stanowiska pracy do 12 miesięcy z uwagi na obserwowaną dużą rotację na rynku pracy”.
Uzupełnieniem dokumentu, którego niewielkie fragmenty przytoczyliśmy powyżej, stanowią ujęte syntetycznie „Postulaty wynikające ze Społecznego Raportu Alternatywnego z realizacji Konwencji o Prawach Osób Niepełnosprawnych przez Rzeczpospolitą Polską”. Zacytowanie poniżej wnioski wynikające z raportu przygotowanego przez organizacje wchodzące w skład komitetu organizacyjnego III Kongresu, stanowią, jak rozumiemy integralną część propozycji programowych. Dlatego cytujemy w całości.
- Ratyfikowanie Protokołu Fakultatywnego.
- Likwidacja zakazu małżeństw wobec osób z niepełnosprawnościami.
- Zmiana systemu ubezwłasnowolnienia na system wspieranego podejmowania decyzji.
- Wypracowanie wspólnie ze środowiskiem strategii polityki społecznej wobec osób z niepełnosprawnościami (celów, obszarów, instrumentów i kryteriów wsparcia itd.), w tym mapy drogowej wdrażania Konwencji.
- Zmiana definicji niepełnosprawności oraz dostosowanie systemu orzecznictwa (w tym dopracowanej strategii i Konwencji), jak i jego ujednolicenie.
- Przeniesienie Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych do Kancelarii Premiera. Uczynienie go odpowiedzialnym horyzontalnie za politykę społeczną wobec osób z niepełnosprawnościami i koordynującym wszystkie ośrodki decyzyjne.
- Oparcie prawodawstwa o zasady godności, autonomii i niezależnego życia.
- Wspieranie aktywności osób z niepełnosprawnościami zamiast bierności. Zwiększenie udziału świadczeń i usług o charakterze kompensacyjnym, aktywizacyjnym i włączającym.
- Indywidualizacja wsparcia.
- Deinstytucjonalizacja – przejście od wsparcia w dużych instytucjach do wsparcia w środowisku lokalnym.
- Zdecydowane rozszerzenie oferty usług publicznych.
- Zapewnienie dostępności środowiska fizycznego, środków transportu, informacji i komunikacji oraz innych produktów i usług, poprzez realne wdrożenie koncepcji projektowanie uniwersalnego.
- Wzmocnienie wsparcia Państwa dla rodzin osób z niepełnosprawnościami.
- Preferowanie otwartego rynku pracy.
- Preferowanie i promowanie edukacji włączającej.
- Włączenie środowiska osób z niepełnosprawnościami w procesy kształtowania polityki publicznej i stanowienia prawa, w tym zapewnienie odpowiedniego udziału w ciałach decyzyjnych.
- Uchwalenie ustawy antydyskryminacyjnej zapewniającej osobom z niepełnosprawnościami kompleksową ochronę.
- Ciągłe prowadzenie szkoleń podnoszących wiedzę na temat niepełnosprawności pracowników podmiotów realizujących zadania publiczne.
- Likwidacja aborcji eugenicznej.
- Usunięcie błędów w tłumaczeniu Konwencji.
Zaproszenie do debaty społecznej
W swoich wypowiedziach i dokumentach poprzedzających III Kongres Osób z Niepełnosprawnościami organizatorzy podkreślali konieczność poddania przygotowanych przez siebie dokumentów szerokiej publicznej debacie. Doceniamy ten apel i w najbliższym czasie odniesiemy się jako redakcja do przygotowanych założeń, by wypracowanych przez organizacje osób niepełnosprawnych tez i propozycji nie pozostawić bez dyskusji i krytycznej analizy. Co więcej gorąco apelujemy do organizacji pracodawców i samych osób niepełnosprawnych by wzięli aktywny udział w tej debacie. Chętnie udostępnimy nasze łamy wszystkim, tym którzy będą się chcieli wypowiedzieć.
Redakcja WDP
Zapoznałem się z treścią artykułu i wynikającymi z niej głównymi założeniami Kongresu (jednak zbyt ogólnikowe). Z treści artykułu nasuwa się spostrzeżenie, że w dalszym ciągu brak jest konsekwencji w kompleksowym rozwiązywaniu problemów środowiska niepełnosprawnych, a w tym określeniu mam na myśli nie tylko osoby niepełnosprawne lecz również członków ich rodzin. Bez spójnego i równoległego rozwiązywania zaniedbanych spraw indywidualnych osób niepełnosprawnych i ich rodzin (rodziców dzieci niepełnosprawnych od urodzenia, niekiedy starszych już rodziców) problemy rehabilitacji społecznej i aktywności zawodowej, zarówno osób niepełnosprawnych jak i rodziców będą w dalszym ciągu „bolączką” systemu. Dotyczy to zarówno bezpieczeństwa ekonomicznego, socjalnego i prawnego oraz każdych innych działań wspomagających osobę niepełnosprawna i jej rodzinę. Moim zdaniem system winien być spójny i dlatego obejmować winien także otoczenie osoby niepełnosprawnej. Natomiast odnośnie pracodawców, to moje spostrzeżenie nie zmienia się od wielu lat. Zbyt dużo dano różnych instrumentów (czyt. przywilejów) pracodawcom osób niepełnosprawnych, aby teraz mogli z nich rezygnować. Winien decydować otwarty rynek pracy z możliwością odliczania poniesionych kosztów na zatrudnienie osoby niepełnosprawnej (i to wszystko), natomiast unikanie zatrudniania osób niepełnosprawnych winno skutkować sankcjami finansowymi, które byłyby prawnym instrumentem wobec unikania zatrudnienia osób niepełnosprawnych. Wówczas byłoby normalnie. Jestem również za wypracowaniem nowej Ustawy środowiska niepełnosprawnych z działami (rozdziałami) przynajmniej jak w Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych. Ustawa winna być kompleksowa, czytelna i zrozumiała, chociaż skłaniałbym się ku idei, aby praca osób niepełnosprawnych przeniesiona została do Kodeksu pracy jako niezależny rozdział. Pozdrawiam, J.B.
To dziubaski ZNAJDUJCIE tym niepełnosprawnym pracę na otwartym rynku, bo projekty typu „wsparcie psychologa i napisanie CV” to kpina z tychże niepełnosprawnych.