Ostatnie tygodnie obfitowały w ważne wydarzenia dotyczące systemu rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych. Najważniejszym z nich był II Kongres Pracodawców Osób Niepełnosprawnych. WatchDogPfron był patronem medialnym tego wydarzenia. W Kongresie uczestniczyli przedstawiciele najważniejszych z punktu widzenia rehabilitacji zawodowej władz państwowych tzn. Krzysztof Michałkiewicz, Pełnomocnik Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych oraz Robert Kwiatkowski, prezes zarządu PFRON. Ponieważ relację z tego wydarzenia zamieściliśmy w poprzednim wydaniu WatchDogPfron, chcielibyśmy podzielić się pokrótce naszymi refleksjami nad przebiegiem i uchwałą Kongresu.
Odbiurokratyzować system
Obydwie strony organizujące to wydarzenie, tj. rząd i POPON, przedstawiły swoje poglądy i stanowiska na temat bieżącego i perspektywicznego funkcjonowania systemu rehabilitacji zawodowej. Tematem przewodnim wystąpień przedstawicieli obydwu stron stał się problem nadmiernej biurokratyzacji systemu. Prezes zarządu PFRON zdobył się na przeproszenie pracodawców za tę sytuację. Na nadmierną biurokrację i drastyczne, niewspółmierne do popełnionych błędów i wykroczeń kary pracodawcy wskazują od dawna. Na Kongresie dowiedzieli się, że ich trudna sytuacja w tym względzie potrwa jeszcze do końca roku, bo dopiero na jesieni rząd przedstawi zmiany przepisów w tym zakresie. W życie wejdą jednak od początku przyszłego roku.
W wielu poruszonych przez stronę rządową i POPON kwestiach wystąpienia wyraźnie się rozminęły. Zebrani nie dowiedzieli się, jakie stanowisko wobec zgłoszonych przez POPON postulatów zajmują przedstawiciele rządu, PFRON-u czy Sejmu. Czy zgadzają się z przedstawioną przez POPON oceną funkcjonowania systemu? Czy rząd podziela szczegółowe oceny na temat niedoskonałości systemu i przedstawionych przez POPON postulatów zmian w systemie zatrudnienia i aktywizacji zawodowej?
Z przedstawionymi przez POPON postulatami, a także uchwałą II Kongresu wiąże się naszym zdaniem jeden istotny problem. W większości były to postulaty tak ogólne (co nie znaczy, że niesłuszne lub błędne), że gdyby rząd zdecydował się do nich ustosunkować, miałby z tym spory kłopot. Aby nie być gołosłownym przytoczmy kilka, na pierwszy rzut oka słusznych, aczkolwiek naszym zdaniem zbyt ogólnych postulatów.
- „Proponowany kierunek to ujednolicenie systemu orzekania o stopniu i rodzaju niepełnosprawności, zmierzający do jego jednoznaczności i ciągłości” – koniec cytatu.
- „Duża różnorodność form wsparcia rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych (….) powoduje nieefektywne wydawanie środków z PFRON, w tym na nie zwiększające liczby i jakości miejsc pracy programy pomocowe”. Jak rozumiemy autorzy proponuję uproszczenie form wsparcia, ale nie powiedzieli, które ich zdaniem należy zlikwidować.
- „Proponujemy uproszczenie polegające na czytelnej ofercie zatrudnienia osób niepełnosprawnych na tzw. otwartym rynku pracy wspieranej wyłącznie dotacją o charakterze finansowym”. Tego postulatu zwyczajnie po ludzku nie rozumiemy. Jakie pozafinansowe formy wsparcia pracodawców otwartego rynku pracy mają na myśli autorzy tego dokumentu?
I jeszcze dwa postulaty zbyt ogólne, by mogły stanowić element konkretnego dialogu społecznego w sprawach systemowych:
- „Celowym jest zwiększenie wielkości wsparcia zakładów pracy chronionej poprzez pozostawienie do ich dyspozycji większości środków pochodzących ze zwolnień z podatków i opłat…”. Czy nie warto było w takim dokumencie określić dokładnie, o co chodzi w tym postulacie?
- I ostatni przykład: „Obecny kształt systemu jest nieczytelny, zawiera wiele regulacji opartych o sprzeczne względem siebie interpretacje ze strony organów nadzorczych/kontrolnych”. Jak rozumiemy, autorzy uchwały sugerują (na zasadzie odwróconej chronologii prawodawczej), że niektóre zapisy ustawy zostały napisane w oparciu o sprzeczne interpretacje ze strony organów nadzorczych/kontrolnych?
Ponadto jeżeli autorzy uchwały uznali, i słusznie, że „zrównanie dofinansowania do wynagrodzeń osób niepełnosprawnych na otwartym i chronionym rynku pracy (…..) deformuje rynek pracy” dlaczego nie zaproponowali konkretnego rozwiązania (postulatu) choćby w formie np. właściwej ich zdaniem relacji procentowej pomiędzy dofinansowaniem dla chronionego i otwartego rynku pracy?
Postulaty, z którymi trudno się zgodzić
Stanowisko II Kongresu zawiera także postulaty i oceny, z którymi trudno się zgodzić. Po pierwsze razi jednoznacznie pozytywna ocena funkcjonowania zakładów pracy chronionej i zakładów aktywności zawodowej, które oceniono jako „dobrze zorganizowane/wyposażone i przyjazne miejsca pracy dla osób niepełnosprawnych”. Taka idealizacja sektora zatrudnienia chronionego nie do końca jest w interesie ZPChr. Jeżeli jedynym (naszym zdaniem słusznym) postulatem dotyczącym ZPChr jest wniosek o dodatkowe finansowanie w formie subsydiów płacowych to oznacza, to tyle, że autorzy tego stanowiska nie dostrzegają potrzeby znaczącej reformy systemu zatrudnienia chronionego. Nie rozumieją także krytycznych ocen kierowanych pod adresem ZPChr. Rozumiemy, że część tych ocen jest niesłuszna i niesprawiedliwa. Ale nie zmienia to poglądu o konieczności ponownego zdefiniowania roli zatrudnienia chronionego w systemie rehabilitacji zawodowej.
Nie zgadzamy się także z postulatem przywrócenia subsydiowania wynagrodzeń osób niepełnosprawnych, które uzyskały uprawnienia emerytalne. Zbyt wiele jest jeszcze biernych zawodowo osób z niepełnosprawnością w wieku produkcyjnym, zdolnych do podjęcia pracy, by przy ograniczonych środkach finansowych PFRON obejmować wsparciem niepełnosprawnych emerytów.
Jak w każdym takim dokumencie, oprócz postulatów obecnych w uchwale, bez względu na ich zasadność lub dyskusyjny charakter, istotne są też te kwestie i zagadnienia, które w Stanowisku II Kongresu się nie znalazły. Pracodawcy osób niepełnosprawnych nie ustosunkowali się w swoim stanowisku do kilku istotnych kwestii systemowych, do których z pewnością należą:
- Czy POPON i pracodawcy podzielają opinie na temat konieczności gruntownej zmiany obecnie funkcjonującego systemu rehabilitacji zawodowej?
- Jakie jest stanowisko pracodawców osób niepełnosprawnych w sprawie uchwalenia nowej ustawy?
- Jaka zadaniem POPON powinna być relacja pomiędzy stałą kwotą dofinansowania wynagrodzeń a zwiększającą się każdego roku płacą minimalną?
- Co z dofinansowaniem dla lekkiego stopnia niepełnosprawności?
- Jak pracodawcy oceniają działania PFRON na rzecz zwiększenia wskaźnika aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych i czy zamierzają aktywnie włączyć się w realizację tych programów?
- Jaka jest sytuacja pracodawców udzielających ulg po zmianach w artykule 22, które weszły w życie 1 lipca 2016 roku?
Nadchodzą istotne zmiany
Termin, miejsce i okoliczności zwołania II Kongresu Pracodawców Osób Niepełnosprawnych wzbudziły duże nadzieje środowiska. Jak się wydaje nadchodzą (nieco powoli) istotne zmiany systemu rehabilitacji, których zapowiedzią jest reforma orzecznictwa. W tej sytuacji głos środowiska pracodawców prezentujący możliwie precyzyjne i konkretne rozwiązania byłby istotnym elementem dialogu społecznego. W naszej opinii przedstawiony dokument nie spełnia tych oczekiwań.
Do decydujących rozstrzygnięć i decyzji zostało jeszcze trochę czasu. Trzeba ten czas wykorzystać do przedstawienia kompleksowej i całościowej koncepcji funkcjonowania sytemu rehabilitacji zawodowej i zatrudnienia osób niepełnosprawnych. Zwłaszcza, że pracodawcy zawsze byli i miejmy nadzieję będą istotnym elementem tego systemu.
Jarosław Kmieć
Zobacz także:
II Kongres Pracodawców Osób Niepełnosprawnych: czas skończyć z biurokracją
Historyczny II Kongres Pracodawców Osób Niepełnosprawnych